PEPA – Presonan Ehemplar Pro Activo
Toen niemand het verwachtte, organiseerden ze zichzelf
Samenvatting & Strekking
De actieve leden van P.E.P.A. (Pro-Activo) zetten zich in om, ondanks hun omstandigheden, een positieve verandering te brengen in hun leven.
Ze kiezen bewust voor:
🏃♂️ Pro-sport (gezond bewegen en sport)
🎨 Pro-kunst (creatieve expressie)
🌴 Pro-recreatie (gezonde vrijetijdsbesteding)
📚 Pro-opleiding (leren en studeren)
🕊 Pro-geestelijke groei (spirituele ontwikkeling)
Het idee is dat iedere individuele positieve verandering van een gedetineerde een stap dichterbij is naar een collectieve verandering van de hele gevangenisgemeenschap. Het doel: de gevangenis transformeren in een proactieve gemeenschap.
“Herstel is de kracht van een nieuw begin.”
De gedetineerden schrijven dat zij:
⚖️ Verantwoordelijkheid nemen voor hun gedrag.
💡 Bewust zijn dat deelname aan sport, studie, kunst en projecten helpt om negatieve patronen te doorbreken.
🔑 Voorbereid willen zijn om terug te keren naar de samenleving als positief en verantwoord burger.
🤝 Respect en vertrouwen centraal stellen in alles wat ze doen.
Ook benoemen ze dat het beste is als de samenleving hen een tweede kans gunnen: “forgive and forget”. Fouten uit het verleden moeten niet het einde betekenen, maar een mogelijkheid bieden om opnieuw te beginnen en een bijdrage te leveren aan de gemeenschap.
Ze willen afstand nemen van de oude stempel van: “Een gedetineerde is altijd een last”. In plaats daarvan willen ze laten zien dat ze een bijdrage kunnen leveren aan een betere toekomst voor zichzelf én voor Aruba.
PEPA liet zien dat gedetineerden zichzelf kunnen organiseren — sneller en krachtiger dan verwacht.
Geen top-down-plan, maar een beweging van binnenuit: eigenaarschap, samenwerking en hoop in actie.
Dit is sociaal werk op zijn puurst, en het bewijs dat echte verandering begint met vertrouwen. In de residentiële hulpverlening — en zeker binnen detentie — kost het normaal tijd voordat groepen functioneren als zelfsturende teams. Gedachten moeten wennen aan nieuwe patronen. Het is menselijk dat oude patronen doorbreken en nieuwe aannemen energie en tijd vraagt.
Maar bij PEPA ging dat sneller dan verwacht. Zó snel dat ik me afvroeg: moet ik nog sturen of bijsturen? Het antwoord was nee. Het gebeurde gewoon. Zonder extra impuls.
Ik heb de gedetineerden destijds zelf gevraagd naar hun motivatie. Toen vertelden ze me dat ze via radio, kranten en intern hadden gezien en gehoord dat toekomstgerichte activiteiten in het heden hun vruchten afwierpen. Waar hoop is, is leven. En waar leven terugkomt, ontstaat beweging!
Wat begon als hoop, werd actie!
Wat begon als “misschien”, werd: “wij gaan dit doen.”
Ruimte geven voor eigen regie
In hun brieven spraken zij zelfs over het “nieuwe managementteam”. Daarmee bedoelden ze niet een formele structuur, maar de nieuwe manier van werken: luisteren vóór handelen, vertrouwen vóór controle en ruimte geven voor eigen regie.
Hun woorden waren helder: dit gaf hoop. Het motiveerde hen om zelf verantwoordelijkheid te nemen en zich te organiseren.
Theorie in actie
Volgens de empowermenttheorie (Rapp & Goscha) ontstaat herstel pas echt wanneer mensen worden gezien als actor in plaats van probleem.
PEPA liet dit glashelder zien:
💡 Eigenaarschap
🤝 Samenredzaamheid
🔑 Zelfsturing vanuit hoop en betrokkenheid
✨ Waar muren bedoeld waren om te beperken, ontstond juist ruimte om te groeien.
✨ Waar stigma’s ooit bepaalden wie je was, werd identiteit opnieuw opgebouwd.
✨ Waar wantrouwen de norm leek, werd vertrouwen het fundament voor verandering.
Wat dit vraagt van
sociaal werkers?!
Dit vraagt om professionals die werken vanuit theorie en visie, niet vanuit onderbuikgevoel.
Sociaal werkers die weten waar innovatie nodig is en het vertrouwen hebben om processen van binnenuit te laten groeien.
Herken de waarde. Pak door. Anders gooi je goud weg!
PEPA liet zien dat hoop kan uitgroeien tot duurzame actie.
Dat vraagt geen mooie woorden, maar management dat de waarde herkent en dóórpakt.
Wie dit niet ziet, gooit goud weg voor de samenleving.
